Peowiaczki. Adam Borowski, Piotr Pacak

Dla historycznej narracji ówczesnych władz nie do przyjęcia była historia polskiej tajnej armii, która zbrojnie i skutecznie upomniała się o prawo Polaków do własnego suwerennego państwa. Było to zagrożenie nawet większe niż zwalczana pamięć o Armii Krajowej, która poniosła wprawdzie heroiczną, ale jednak klęskę. Rządzący Polską komuniści nie mogli znieść tego, że założona we wrześniu 1914 r. na rozkaz Józefa Piłsudskiego POW była dziełem polskiej patriotycznej lewicy. Paradoksalnie w jeszcze gorszej sytuacji było dziedzictwo peowiaczek. W oficjalnej propagandzie nie mogło być miejsca dla kobiet innych niż działaczki komunistyczne i walki o inną Polskę niż ta, która wraz z wejściem Sowietów przyniosła „wyzwolenie kobiet”.

Po roku 1945 r. pamięć o POW wyrzucono ze szkolnych podręczników i oficjalnych obchodów oraz zabraniano jakichkolwiek prób upamiętniania jej dziedzictwa. Mimo wszystko weteranki POW wciąż z nami były. Trwały gdzieś w rodzinnych opowieściach, których nie zdążyliśmy w porę spisać. Pozostawały na starych zdjęciach, blaknących z każdą dekadą. Na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego stulecia stosunek władz do ich historii zaczął się zmieniać. Pamięć o POW powoli wracała, a jej bohaterki i bohaterowie pojawiali się nawet w ówczesnych filmach (np. w serialach Polonia Restituta i Najdłuższa wojna Nowoczesnej Europy).

Peowiaczki w końcu wychodziły z cienia. Teraz, kiedy ostatnie z nich już dawno odeszły, przywracamy pamięć o ich służbie, walce, poświęceniu i bohaterstwie.